Oficjalny serwis internetowy Miasta Bielsk Podlaski

W dniach 15-16 listopada 2019 r. odbyła się w Bielsku Podlaskim III Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa „25-lecie odrodzenia nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu w kontekście społeczno-kulturowym”. W konferencji wzięli udział badacze z Podlasia, ale także z różnych ośrodków naukowych z Polski, Ukrainy, Białorusi i Kanady. Ogółem podczas konferencji wygłoszono 25 referatów i 20 komunikatów.

Organizatorem konferencji był Podlaski Instytut Naukowy, zaś współorganizatorami: Związek Ukraińców Podlasia, Towarzystwo Ukraińskie, Szkoła Podstawowa numer 4 imienia Adama Mickiewicza w Bielsku Podlaskim oraz Centrum Edukacji Nauczycieli w Białymstoku. Patronat honorowy nad konferencją objął Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski Jarosław Borowski, a także Burmistrz Kleszczel, Wójt Gminy Bielsk Podlaski oraz Wójt Gminy Czeremcha.

Celem Podlaskich Ukraińskich Konferencji Naukowych jest intensyfikacja badań nad dziejami i kulturą oraz współczesnością społeczności ukraińskiej Podlasia, a także stworzenie miejsca dla prezentacji i popularyzacji wyników badań naukowych ukraińskiego środowiska naukowego regionu oraz innych badaczy zainteresowanych problematyką Podlasia. Pierwsza Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa odbyła się w Bielsku Podlaskim w październiku 2017 r. z okazji 25-lecia Związku Ukraińców Podlasia, druga – w listopadzie 2018 r. Obie konferencje pokazały potrzebę organizacji podobnych przedsięwzięć naukowych.

Głównym tematem III Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej było 25-lecie odrodzenia nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu. Jubileusz ten przypadł właśnie w 2019 roku. Z tego powodu w centrum problematyki tegorocznej konferencji znalazło się nauczanie języka ojczystego, czy szerzej – oświaty na Podlasiu. Problematyka oświatowa została zaprezentowana w szerokim spektrum: poczynając od historii szkolnictwa ukraińskiego na Podlasiu, poprzez proces odradzania nauczania języka ukraińskiego od lat 90. XX wieku po dzień dzisiejszy, ale także uwzględniając kontekst nauczania języka ojczystego w innych środowiskach ukraińskich i wśród innych mniejszości narodowych.

Uroczyste otwarcie konferencji odbyło się w Szkole Podstawowej numer 4 imienia Adama Mickiewicza w Bielsku Podlaskim, gdzie od 25 lat prowadzone jest nauczanie języka ukraińskiego jako języka ojczystego. Zebranych powitali dyrektor szkoły Eugenia Gałka oraz dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego doktor Grzegorz Kuprianowicz. W uroczystym otwarciu konferencji wzięli udział liczni goście: pełnomocnik wojewody podlaskiego do spraw mniejszości narodowych i etnicznych Wojciech Przygoński, Burmistrz Miasta Bielsk Podlaski Jarosław Borowski, Przewodniczący Rady Miasta Bielsk Podlaski Andrzej Roszczenko, Zastępca Wójta Gminy Bielsk Podlaski Anatol Filipiuk, Dyrektor Wydziału Przedszkoli, Szkół Podstawowych i Kształcenia Specjalnego Podlaskiego Kuratorium Oświaty Krzysztof Sochoń, dyrektor Instytutu Języka Ukraińskiego Narodowej Akademii Nauk Ukrainy profesor Pawło Hrycenko, byli kierownicy Zakładu Filologii Ukraińskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie profesor Feliks Czyżewski i profesor Lubow Frolak, były kierownik Zakładu Białorutenistyki UMCS profesor Michał Sajewicz, zastępca przewodniczącego Związku Ukraińców Podlasia doktor Andrzej Artemiuk. Do uczestników konferencji zostały też skierowane listy od Konsula Generalnego Ukrainy w Lublinie Wasyla Pawluka oraz wiceministra edukacji narodowej Macieja Kopcia. Podczas otwarcia konferencji z koncertem wystąpiła grupa wokalna Ukraińskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Ranok” (pod kierownictwem Elżbiety Tomczuk). Następnie uczestnicy konferencji udali się na lekcje otwarte języka ukraińskiego, prowadzone przez nauczycielki języka ukraińskiego Elżbietę Tomczuk i Agnieszkę Gizę.

Po uroczystym otwarciu i lekcjach otwartych obrady konferencji przeniosły się do Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bielsku Podlaskim. Tam uczestników konferencji powitał dyrektor biblioteki Wiesław Cieśla. Podczas pierwszej sesji III Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej w piątek 15 listopada 2019 roku uczestnicy mogli posłuchać interesujących referatów dotyczących historii szkolnictwa ukraińskiego na Podlasiu. Badacze zaprezentowali mało znane stronice dziejów oświaty ukraińskiej na Podlasiu: tworzenie szkół ukraińskich na Północnym Podlasiu w latach 1918-1919 (profesor Roman Wysocki), nauczanie języka ukraińskiego w Kleszczelach w realiach komunistycznej Polski (doktor Mikołaj Roszczenko), próby tworzenia szkół ukraińskich na Południowym Podlasiu i Chełmszczyźnie w latach 20. XX wieku (doktor Grzegorz Kuprianowicz), Komisariat Oświaty Ludowej na Chełmszczyźnie, Podlasiu i Polesiu w latach 1917-1919 (Marek Syrnyk), czy wreszcie charakterystyka etnicznego wymiaru oświaty na Podlasiu do początków XX wieku (Jerzy Hawryluk). Podczas tej sesji wygłoszony został również referat dotyczący działań Podlaskiego Kuratora Oświaty w zakresie podtrzymywania poczucia tożsamości uczniów należących do mniejszości narodowych i etnicznych (Renata Malecka).

Jak zwykle ważne miejsce na Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej znalazła problematyka językoznawcza. Właśnie język jest przecież podstawowym czynnikiem samoidentyfikacji. Druga sesja konferencji nosiła tytuł „Badania językoznawcze Podlasia”. Z Kijowa przybył na nią do Bielska znany ukraiński badacz dyrektor Instytutu Języka Ukraińskiego Narodowej Akademii Nauk Ukrainy profesor Pawło Hrycenko, który mówił o języku ukraińskim Podlasia w perspektywie ogólnoukraińskiej, wskazując modele jego wzmocnienia i witalizacji. W konferencji uczestniczyli wybitny lubelscy językoznawcy: profesor Michał Sajewicz, profesor Feliks Czyżewski, profesor Lubow Frolak, którzy od wielu lat badają gwary Podlasia. Były również wystąpienia badaczy toponimii z Równego, Lublina oraz z Podlasia (Jan Łobuziński, Oksana Kuźmycz, Anna Mikiciuk).

Chociaż w tym roku dominującą była problematyka oświatowa, jednak zakres tematyczny Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej pozostał różnorodny i objął problematykę Podlasia w szerokim znaczeniu – na konferencji zostały także przedstawione ciekawe referaty, które dotyczyły innych wymiarów historii, kultury i współczesności Podlasia. Podczas trzeciej sesji konferencji w piątkowe popołudnie i wieczór można było posłuchać o wpływie samoorganizacji mieszkańców wsi Dobrywoda/Dobrowoda na jej rozwój (profesor Bazyli Krupicz), o przeszłości parafii prawosławnej w Kuraszewie (Jerzy Plewa), o miejscu lnu w życiu codziennym i w kulturze wsi podlaskiej (profesor Aleksander Kiryluk), działaniach edukacyjnych Stowarzyszenia Dziedzictwo Podlasia (Mirosław Stepaniuk), działalności Lwowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego „Chołmszczyna” (Iryna Hryń), o szkolnictwie we wsi Dasze od końca XVIII wieku (Marek Martynowicz) czy też o edukacyjnym wymiar działalności Bractwa Młodzieży Prawosławnej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej (Olga Kuprianowicz). Można tez było obejrzeć interesujący film dotyczący postrzegania dziedzictwa kulturowego Podlasia przez młodzież z Ukrainy, przebywającą na stażu w Hajnówce (Iwona Bielecka-Włodzimirow). Dwa ostatnie referaty tej sesji, przygotowane przez badaczy z Brześcia (Republika Białoruś), zostały wygłoszone już następnego dnia i dotyczyły referendów szkolnych na terenie województwa poleskiego w okresie międzywojennym (Wiktor Misijuk) oraz majątków szlacheckich na Podlasiu (Wiktor Kochanowicz).

Drugi dzień konferencji, 16 listopada, rozpoczął się otwarciem wystawy fotografii „25 lat nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu (1994-2019)”, przygotowanej przez Karolinę Chmur, Andrzeja Artemiuka i Jerzego Hawryluka. Na wystawie zaprezentowano archiwalne fotografie prezentujące nauczanie języka ukraińskiego w różnych miejscowościach Podlasia w ciągu ostatniego ćwierćwiecza.

Wyjątkowy charakter miała czwarta sesja konferencji w sobotnie przedpołudnie, poświęcona refleksji nad 25 latami nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu (1994-2019). Wstępny referat dotyczący chronologii i statystyki rozwoju nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu w latach 1994-2019 wygłosiła sekretarz Podlaskiego Instytutu Naukowego Ludmiła Łabowicz. Podczas sesji swoim doświadczeniem i wspomnieniami podzieliły się osoby, które przez te 25 lat wnosiły swój wkład w nauczanie języka ukraińskiego – ci, którzy przed 25 laty inicjowali i organizowali nauczanie (Jan Kiryziuk, Eugeniusz Ryżyk, Sławomir Sawczuk, Maria Ryżyk), nauczyciele (Elżbieta Tomczuk, Irena Wiszenko, Agnieszka Giza, Ludmiła Łabowicz, Karolina Chmur, Aleksandra Iwaniuk), dyrektorzy szkół (Irena Zinkiewicz, Piotr Żukowski), przedstawiciele samorządu (Jarosław Borowski), uczniowie (Łukasz Czyżewski), rodzice.

Podczas ostatniej sobotniej sesji III Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej wygłoszone zostały referaty o polityce językowej Kanady w sferze oświaty (wieloletnia dyrektor szkół w Kanadzie Irena Putko-Korbabicz z Toronto), o szkolnictwie mniejszości litewskiej w Polsce (dyrektor liceum litewskiego w Puńsku Alwidas Niewulis), o stanie, problemach i perspektywach nauczania języka ukraińskiego w Polsce (znakomity znawca problematyki oświaty ukraińskiej w Polsce Marek Syrnyk), podręcznikach do nauczania języków ukraińskiego i polskiego (Dorota Szuper-Jakubiuk), doświadczeniu konsultanta-metodyka języka ukraińskiego (Anna Smołyńczak-Bagińska z Przemyśla), czy wreszcie o transkulturowości jako wyzwaniu pedagogicznym i kompetencji komunikacyjnej (profesor Dorota Misiejuk z Uniwersytetu w Białymstoku). Zwieńczeniem konferencji tradycyjnie stała się więc sesja, której celem było spojrzenie na kontekst Podlasia w szerszej perspektywie porównawczej.

Uroczyste zamknięcie konferencji odbyło się w sobotnie popołudnie. Podsumowania konferencji dokonał przewodniczący Komitetu Organizacyjnego oraz dyrektor Podlaskiego Instytutu Naukowego doktor Grzegorz Kuprianowicz. Na zakończenie z koncertem pieśni ukraińskich z Podlasia wystąpiła grupa wokalna Ukraińskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Ranok” pod kierownictwem Elżbiety Tomczuk.

Wydarzeniem towarzyszącym konferencji stał się wyjazd kulturologiczny na Podlasie w niedzielę 17 listopada. Wyjazd był znakomitą okazją do lepszego poznania regionu. Role przewodników wzięli na siebie geograf i przyrodnik doktor Mirosław Stepaniuk, jednocześnie przewodniczący Związku Ukraińców Podlasia, oraz historyk Jerzy Hawryluk, redaktor naczelny ukraińskiego pisma Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”. Trasa ekspedycji prowadziła z Bielska Podlaskiego przez Hryniewicze Duże, Haćki, Ploski, Koźliki, Stupniki do Klejnik, gdzie uczestnicy konferencji mieli okazję obejrzeć przedstawienie teatralne „Sto tysięcy” na podstawie sztuki teatralnej Iwana Karpenki-Karego w wykonaniu teatru z miejscowości Zoria na Ukrainie. Miało to wymiar symboliczny, gdyż 110 lat wcześniej mieszkańcy Klejnik wystawiali inną sztukę tego znanego ukraińskiego dramaturga.

Tegoroczna III Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa odbyła się dzięki dotacji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rzeczpospolitej Polskiej, dzięki wsparciu Wójta Gminy Bielsk Podlaski, Towarzystwa Przyjaciół Skansenu w Koźlikach i osób prywatnych oraz przy wsparciu finansowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych Ukrainy, Burmistrza Miasta Bielsk Podlaski i Burmistrza Kleszczel. Patronat medialny nad konferencją objęły podlaskie media: Ukraińskie pismo Podlasia „Nad Buhom i Narwoju”, Polskie Radio Białystok, Telewizja Polska Białystok, „Nowiny Podlaskie”, „Kurier Podlaski – Głos Siemiatycz”, TV Podlasie.

Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa jest największym corocznym wydarzeniem naukowym organizowanym przez nową instytucję naukową Podlasia – Podlaski Instytut Naukowy. Został powołany do życia przez ukraińskie środowisko naukowe Podlasia w 2017 r., a rozpoczął działalność na początku 2018 r. Celem Instytutu są badania nad dziejami i kulturą społeczności ukraińskiej Podlasia, dokumentacja życia społeczności ukraińskiej Podlasia, popularyzacja wiedzy o Podlasiu, działalność edukacyjno-oświatowa, organizacja życia naukowego, społecznego i kulturalnego społeczności ukraińskiej, działanie na rzecz zachowania i rozwoju kultury ukraińskiej oraz prowadzenie działań na rzecz urzeczywistnienia praw obywatelskich ukraińskiej mniejszości narodowej w Polsce.

III Podlaska Ukraińska Konferencja Naukowa „25-lecie odrodzenia nauczania języka ukraińskiego na Północnym Podlasiu w kontekście społeczno-kulturowym” stała się ważnym wydarzeniem naukowym. W programie konferencji znalazły się referaty, reprezentujące różne dyscypliny nauki: językoznawstwo, historię, kulturoznawstwo, socjologię, pedagogikę. Wyjątkowość Podlaskiej Ukraińskiej Konferencji Naukowej polega także na tym, że tradycyjnie wiele ciekawych tematów w jej programie mogli znaleźć dla siebie nie tylko naukowcy, ale wszyscy zainteresowani Podlasiem, jego kulturą, historią, językiem, i współczesnością.

Wydarzenie miało miejsce 15-16.11.2019